Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ontvouwde afgelopen vrijdag haar plannen voor de vervanging van de wet DBA in de voortgangsbrief Werken met en als zelfstandige(n). Wat zijn die plannen dan precies, en wat vindt I-ZO voorzitter Josien van Breda daarvan?
De voortgangsbrief Werken met en als zelfstandige(n): 42 pagina’s samengevat in minder dan 400 woorden. Zelfstandigen leveren een positieve bijdrage aan economie en werkgeluk, lees ik op de eerste pagina. Toch zal deze brief impact hebben op het werkgeluk van zelfstandigen en hun opdrachtgevers. De teugels worden aangetrokken. Het kabinet wil namelijk dat meer zzp’ers vast in dienst komen en bijdragen aan de sociale zekerheid, zonder onderscheid tussen sectoren of onderkant en bovenkant van de arbeidsmarkt. Dat gebeurt langs drie lijnen: duidelijke regels, gelijker speelveld en handhaving.
Duidelijke regels
Het open criterium ‘gezag’ uit het Burgerlijk Wetboek wordt uitgebreid met twee elementen: inbedding in de organisatie en ondernemerschap. Hiervoor moet nieuwe wetgeving komen. Het inbeddingscriterium raakt vooral zzp’ers die langere tijd voor dezelfde opdrachtgever werken en zij aan zij werken met werknemers. Daar staat tegenover dat de mate van ondernemerschap als contra-indicatie geïntroduceerd wordt.
Om nog meer duidelijkheid te bieden, komt er een civielrechtelijk vermoeden van arbeidsovereenkomst op basis van een uurtarief. Dat betekent dat de zzp’er die zelf vindt dat hij een werknemer is, sterker staat in een zaak tegen zijn opdrachtgever/werkgever.
Handhaving
Per 1 januari 2025 is de handhaving volledig hervat. Op korte termijn wil de Belastingdienst meer zicht krijgen op de zzp-populatie en handhavingscommunicatie ontwikkelen. Dat gaan ze doen doordat de kwalificatie van de arbeidsrelatie een vast onderdeel wordt van hun steekproeven bij (MKB-)bedrijven, door samenwerking met Arbeidsinspectie en UWV te concretiseren, door beter gebruik te maken van de bevoegdheid om aanwijzingen te geven en door in- en externe communicatie. Een hele lijst. Wel een gemiste kans dat de Belastingdienst haar schaarse formatie vooral heeft besteed aan de webmodule en het verlengen van modelovereenkomsten! Daardoor is er nu te weinig concrete en objectieve informatie over waar de risico’s zich het meest nadrukkelijk manifesteren en is de kans op effectieve handhaving onnodig kleiner geworden.
Gelijk speelveld
Niet onverwacht worden bij de plannen voor een gelijk speelveld de afbouw zelfstandigenaftrek, afschaffing FOR en AOV genoemd. Daarnaast wil de regering de collectieve onderhandelingsmogelijkheden voor zzp’ers vergroten.
En dit vind ik ervan
Het lijkt alsof flitsbezorgers, zorg en onderwijs bepalend zijn geweest voor de aanpak. Deels terecht, want ongewenste ontwikkelingen moet je tegenhouden. Hopelijk komt er ruimte voor nuance. Bijvoorbeeld door sectorale criteria in zorg en onderwijs. Ruimte voor een onderscheid tussen werkenden die meer en die minder bescherming nodig hebben, zodat waterbedeffecten tussen uitzenden en zzp voorkomen worden. En vooral ruimte om breder te kijken dan regeltjes en een prominentere rol te geven aan behoeftes van werkenden.